تعريف: پروتز ثابت به پروتزي اطلاق مي گردد كه برروي دندان يا دندانهاي پايه چسب خورده و ثابت مي گردد.این نوع پروتز توسط بیمار قابل خارج کردن نمی باشد. پروتز ثابت که در این بحث بررسی خواهد شد شامل روكش و بريج یا پل مي باشد. روكش بر روي يك دندان تراش خورده سوار مي شود, بريج نيز بر روي دندانهاي پايه كناري قرار مي گيرد و شامل دندانهاي جايگزين شده نيز مي باشد. ونیرها،اینله ها و آنله ها هم اگرچه جزء درمانهای ترمیمی است مختصراٌ و اشاره وار توضیح داده می شوند.
- روکش دندان
دندان ها در طول گذر زمان ممکن است در اثر پوسیدگی یا ضربه تخریب شوند. درصورتیکه این تخریب حجم کمی از دندان را شامل شود، نسج تخریب‌شده دندان توسط درمانهای ترمیمی جایگزین می شود.
اما درصورتیکه دندان مقدار زیادی از نسج خود را از دست داده باشد ممکن است ساختار باقی مانده قابلیت حفظ مواد ترمیمی در داخل خود را نداشته باشد یا قرار دادن ماده ترمیمی به دلایلی احتمال آسیب به نسج باقیمانده دندانی را افزایش دهد در این شرایط دندان نیازمند حمایت است. در چنین حالتی دندانپزشک راهکاری جز ترمیم دندان را به شما پیشنهاد می کند و آن استفاده از پوشش کامل تاج با پروتز ثابت است. پروتزهای ثابت که در اصطلاح عامه به آن روکش یا قاب می‌گویند، علاوه بر تامین استحکام و یکپارچگی برای ساختار از دست رفته دندان، زیبایی یک دندان سالم را نیز تامین می کند و حتی در صورتی که مراحل ساخت آن با دقت انجام شود ممکن است با دندان های طبیعی فرد قابل تفکیک نباشد.دندان های دچار ناهنجاری‌های مادرزادی مثل دندان های میخی‌شکل یا دندان هایی که اندازه‌های کوچک‌تر یا نامتناسب با دندان های دیگر دارند و نیز بدرنگی‌های دندان ها، موارد دیگری هستند که به کمک روکش قابل اصلاح می‌باشند.
مراحل ساخت روکش
برای ساخت روکش دندان جزئیات بسیاری باید توسط دندانپزشک بررسی شود. موقعیت دندان در فک، وجود فضای کافی در فک مقابل، وضعیت سلامت لثه، میزان نسج باقی مانده از دندان، طول مناسب ریشه دندان، عدم وجود ضایعه یا کیست در اطراف ریشه دندان از جمله مواردی است که هنگام اقدام به ساخت روکش دندان باید مدنظر قرار گیرند. در صورتی‌که یک دندان از نظر تمامی این موارد مورد تایید باشد مراحل ساخت روکش دندان آغاز می شود.
دندانپزشک در ابتدا تمام پوسیدگی‌های دندان را برمی‌دارد،
درصورتیکه میزان نسج تخریب شده از تاج زیاد باشد و پوسیدگی تاج دندان را تا نزدیک لثه و حتی زیر آن تخریب کرده باشد، دندان مورد جراحی لثه قرار می‌گیرد. طی این درمان (که به اندازه نامش پیچیده و دلهره‌آور نیست) مقداری در نسج لثه و استخوان اطراف دندان حذف می شود تا حجم کافی از تاج دندان برای گذاشتن روکش در دسترس باشد.
اغلب دندان هایی که به علت پوسیدگی‌های وسیع نیاز به درمان ریشه دندان پیدا می کنند، پس از درمان ریشه و برداشت پوسیدگی‌ها، نسج زیادی از دست می‌دهند و این‌گونه دندان ها آنقدر نسج سالم ندارند که پیش از آماده سازی برای ساخت روکش با مواد ترمیمی ترمیم شوندو نیازمند نوعی حمایت داخل ریشه‌ای هستند که به آن پست (Post) گفته می شود.پست ساختاری است که با توجه به ساختار داخلی ریشه دندان آماده و ساخته میشود و میتواند فلزی یا از جنس کامپوزیتهای دندانی باشد.
پست فلزی
پست فلزی میله‌ای از جنس فلز است که داخل کانال ریشه دندان قرار می‌گیرد و باعث می شود روکش علاوه بر نسج باقیمانده دندان(که در آینده روی آن روکش قرار خواهد گرفت) به نسج داخل ریشه دندان نیز تکیه نموده و ساختار تاج و ریشه دندان یکپارچه تر می شود. در قسمت بالای میله هم قسمتی شبیه تاج بازسازی می شود که به کلاهک (core) معروف است. این دو قسمت به دندان چسبانده می شود و سپس مراحل بعدی ساخت روکش ادامه پیدا می کند.
دندان به شدت تخریب شده ای که تحت درمان ریشه مناسبی قرار گرفته است.
بخشی از پرکردگی کانال ریشه با ابزار مخصوص تخلیه می گردد
از کانال ریشه تخلیه شده با تکنیک های خاصی قالبگیری می شود.
با استفاده از قالب گرفته شده در لابراتوار دندانسازی پست فلزی آماده می شود که بعدها در ریشه دندان چسبانده خواهد شد.
پس از چسباندن پست در کانال ریشه دندان تراش نهایی خورده و قالبگیری انجام می شود و روکش نهایی با استفاده از این قالب ساخته خواهد شد.
پستهای شفاف کامپوزیتی
پستهای جدیدی است که با بهره جستن از کامپوزیتهای دندانی و الیاف فیبری خاص بافتی شبیه به عاج دندانی ایجاد کرده و بازسازی مناسبی برای تاج پیش از آماده سازی جهت روکش ایجاد مینماید.
آماده سازی تاج دندان
فرم خاصی از تراش برای دندانی که قرار است زیر روکش برود لازم است. برای قرار گرفتن دندانی که زیر روکش می رود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمی تراش خورده و نسج‌دندانی حذف شود که فضای کافی برای قرارگیری روکش روی دندان ایجاد شود. بعد از آنکه تراش دندان کامل شد، از ناحیه دندان تراش خورده و همچنین فک مقابل آن قالبگیری می شود و قالب تهیه شده برای ساخت روکش به لابراتوار دندانپزشکی (محلی که دندان های ساختنی در آنجا تهیه می شوند) ارسال می شود تا روکش موردنظر ساخته شود. روی دندان تراش خورده گاهی اوقات روکش موقتی قرار می‌گیرد.
در جلسه ملاقات بعدی، چهارچوب فلزی روکش(Frame) ساخته شده روی دندان موردنظر امتحان می شود. در این جلسه باید مسائلی مثل تطابق کامل روکش با دندان و وضعیت آن نسبت به لثه بررسی شود و رنگ روکش انتخاب شود و بیمار در صورت مناسب بودن وضعیت فریم ترخیص میشود.
در جلسه بعدی روکش ساخته شده‌ای که روی آن لایه چینی (پرسلن) هم قرار گرفته روی دندان امتحان می شود و رنگ آن بررسی می شود. در مورد رنگ روکش ساخته شده از بیمار هم نظرخواهی می شود و اگر مورد رضایت بود، روکش برای مرحله نهایی به لابراتوار ارسال می گردد.
در جلسه آخر روکش آماده شده روی دندان چسبانده می شود.
قابی که دندان ها را دربر می‌گیرد
روکش‌ها از جنس های مختلفی ساخته می شوند. ماده‌ای که روکش یا هر گونه پروتز دندانی از آن ساخته می شود باید با خصوصیات و شرایط دهان سازگاری داشته باشد مثلا به راحتی زنگ نزند و مواد سمی برای بدن در آن به‌کار نرفته باشد. طلا یکی از سازگارترین مواد با بدن انسان است و انتخاب خیلی مناسبی برای ساخت روکش‌های دندانی محسوب می شود. طلا خصوصیات تطابق‌پذیری خیلی خوبی در هنگام ذوب و ساخت روکش دارد بنابراین یک تکنسین دندانپزشکی خواهد توانست به کمک طلا روکش بسیار دقیق و کاملی را در لابراتوار تهیه کند. علاوه بر این، لایه نازکی از طلا، استحکام خوبی خواهد داشت بنابراین برای ساخت روکشی از جنس طلا برای دندان ها لازم نیست مقدار زیادی از نسج دندان تراشیده‌شده و فضا برای قرارگیری روکش ایجاد شود.
اما امروزه با افزایش نرخ طلا در بازارهای جهانی، روکش‌های طلا با هزینه بسیار سنگین ساخته می شوند و گرانقیمت هستند. از طرفی بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در عوض به‌رخ کشیدن دندان های طلایی، دندانی داشته باشند که کاملا طبیعی به چشم بیاید و از دیگر دندان های فرد قابل تفکیک نباشد. بنابراین استفاده از طلا در ساخت روکش‌های دندانی، کم‌کم جای خودش را به موادی از جنس چینی و پرسلن و فلزهای ارزانقیمت‌تر داده است. روکش‌ها می توانند از جنس فلز (طلا، نیکل، کروم)، سرامیک و یا ترکیبی از فلز و سرامیک (چینی) باشند. روکش‌های تمام فلز خصوصیات فیزیکی و قدرت بیشتری دارند اما از دیدگاه زیبایی روکش‌های چینی مناسب‌ترند. اگر روکش‌ها مناسب و بر اساس اصول علمی ساخته شوند، می توانند عمری طولانی را برای خود و دندان روکش‌شده تضمین کنند.
بریجها
بسیاری اوقات پیش می آید که دندان یا دندانهایی را از دست می دهیم.در این شرایط یکی از راه حلهایی که ممکن است از طرف دندانپزشک به شما پیشنهاد شود بریج است. بریج یا پل نوعی از پروتز ثابت است که با کمک گرفتن از دندانهای موجود ناحیه فاقد دندان اصلاح می گردد.علت نامیده شدن این درمان تحت عنوان بریج یا پل آن است که در واقع در این درمان ناحیه بی دندانی توسط پلی که ساخته می شود جایگزین می گردد که پایه های این پل دندانهای اطراف آن قسمت است.شایان ذکر است که این درمان محدودیت های خاص خودرا دارد و تشخیص نهایی امکان انجام درمان با دندانپزشک خواهد بود.
